ما به مقوله ی حفظ قرآن به عنوان یک روش کاملاً علمی و پزشکی می نگریم و تاکید می کنیم که این امر، عملی کاملاً فنی است و عوامل بسیار زیادی در موفقیت حافظ تاثیر گذار است. حفظ قرآن یک کار سنگین مغزی است، لذا سلامت مغز و سالم نگه داشتن آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به گفته ی پزشکان یکی از ده راه مهم جهت حفظ سلامتی در بدن، سلامت مغز است و برای این مهم راه کارهایی هم پیشنهاد شده که متناسب با بحث به برخی از آنها اشاره می کنیم. تاکید می کنیم: اگر سالهاست که از درس و بحث دورید ، یا مدتها کار مغزی نکرده اید، پس از مطالعه ی موارد مذکور و مشورت، شروع به حفظ قرآن نمایید تا دچار خستگی های زودرس نشده و مجبور به رها کردن حفظ نشوید. رعایت نکردن اصول حفظ، منجر به خستگی های مفرط شده و گاهی سلامت جسمی و روحی حافظ را به مخاطره می اندازد؛ به دفعات دیده شده که حفاظی علیرغم علاقه ی شدید به قرآن و حفظ آن، مجبور به رها کردن حفظ شده اند. اصول و شرایط حفظ قرآن 1. انگیزه و اراده : همانطور که می دانید، انگیزه شرط اول انجام هر کار است و اگر عزم کافی که بعد از شناخت و تعیین انگیزه ی انجام کار به وجود می آید، نباشد، کار به اتمام نخواهد رسید. به منظور بالابردن انگیزه و تقویت عزم راسخ برای امر حفظ، توجه به چند نکته ی مهم، ضروری است.
رعایت کردن مسائل معنوی، یکی از عمده ترین راههای تقویت انگیزه است.
درک، فهم و توفیق در حفظ قرآن کریم، بدون طهارت باطنی و ظاهری ممکن نیست، چنانکه خداوند متعال می فرماید: « لا یمسه الا المطهرون». حداقل مرتبه ی طهارت، داشتن وضو و مرتبه ی بالاتر از آن پاک کردن قلب و جان از پلیدی ها و منکرات است.
حفظ قرآن یک امر معنوی است و نوری است که وارد قلب حافظ می شود و اگر ظرف دل انسان آماده نباشد، هرگز پذیرای این نور نخواهد بود (همانطور که اگر معده سالم نباشد، پذیرای بهترین غذاها نخواهد بود) . مهمترین مسأله در امر حفظ و موفقیت در آن، دوری از گناهان و انجام واجبات است. این نکته قابل ذکر است که شاید برخی با خود بگویند:"ما که گنه کاریم پس ما را با قرآن کاری نیست"؛ بد نیست بدانیم که این جمله از وسوسه های شیطان است و با این ترفند قصد دور کردن انسانها از قرآن را دارد. پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: "جلای قلوب شما قرآن است و اگر می خواهید گناهانتان بخشیده شود، زیاد قرآن بخوانید". در واقع حافظ با شروع حفظ قرآن، موجبات غفران الهی و دوری از شیطان را فراهم می آورد. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که اعمال ما در کسب توفیقات، نقش به سزایی دارند. لذا پس از آنکه عزم خود را جزم نمودید بر خداوند متعال توکل نمایید، هرچند انجام امور انسان، همه مشروط به عنایات خداوندی است، اما او نصرت و فضل خود را به داشتن عزم و تصمیم از سوی انسان منوط فرموده است. در کسب عنایات ربوی دعا بسیار مؤثر است. استمداد از خداوند متعال و نماز اول وقت بسیار مفید و کارگشاست. همچنین اهدا کردن ثواب هر تلاوت سوره و یا حفظ آن، به پیشگاه مقدّس یکی از اهل البیت (ع)، درخواست جهت دعا کردن برای فرد و کمک طلبیدن از آنان برای موفقیت، بسیار بسیار ره گشا و مشگل گشاست.
رسیدن به آرامش و کسب آن، یکی از قویترین انگیزه هاست.
رسیدن به آرامش و درک زندگی پاک، یکی از مهمترین اهداف آفرینش انسان است. خدای رحمان به ما عقل، چشم، گوش و مهمتر از همه، پیامهایش را عنایت فرمود تا« آرامش و زندگی پاک » را تجربه کنیم:
« ألا بذکر الله تطمئن القلوب». بدون خدا، زندگی رنجی است بی پایان، « وَ مَنْ أعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَه ضَنْکاًً» « کسانی که به خدا ایمان آورده و ایمان خود را به ظلم نیالودهاند ، دارای ایمنی و مصونیت اند و آنان هدایت یافتگان واقعی هستند».
بنیامین راش، پدر روانپزشکی آمریکا میگوید: «دین آن قدر برای پرورش و سلامت روح آدمی اهمیت دارد که هوا برای تنفس».
یونگ (روانکاو) میگوید: «در مورد بیماران روحی که از ۳۵ سال به بالا داشته اند، حتی یک نفر یافت نمیشود که مشکل روانی او در آخرین مرحله ی تحلیل، به ایمان مذهبی مربوط نگردد و بهتر است بگوییم که هر فرد از آنان، به علت فقدان ِ آن چه که دین به اشخاص میدهد ، بیمار شدهاند و هیچ کس از آن ها که نظر دینی و مذهبی خویش را باز نیافته اند ، واقعاً درمان نشدهاند».
امام علی علیه السلام میفرماید: « تقوا، داروی بیماری دلهای شما و شفای مرض بدنهای شماست».
امام کاظم علیه السلام میفرماید: « لقمان به پسرش گفت: دنیا ، دریای ژرفی است که افراد بسیاری در آن غرق شدهاند و تقوا و پرهیزکاری، کشتی توست. آن کشتیای که آکنده از ایمان باشد، بادبانهای آن توکل به خدا، پاسدارش عقل، ناخدایش علم، سکان آن، بردباری و تحمل است». زندگی، قانون دارد. خوشبختی، با فهم و رعایت قانون ِ زندگی و سیهروزی، با نادیده انگاشتن قانون زندگی، حاصل میشود. موفقیتها به بخت و اقبال وابسته نیست، بلکه زندگی پاک را با احترام به قوانین، میتوان در آغوش کشید.
جوانان، دانشجویان و استادان بزرگوار، باید بدانند که دنیای امروز، برای کسب موفقیت کامل و آرامش واقعی، حرف زیادی ندارد و طی دو یا سه قرن گذشته ، برخی از دانشمندان تربیتی و روانشناسان غربی توانستهاند به برخی از قوانین آن – به گونهای ناقص – پی ببرند اما قرآن و عترت، 1400 سال قبل، آن هم با رعایت همه عرصههای زندگی و باور به سرای ابدی، دقیقترین قواعد را برای درک یک زندگی پاک، بیان کردند، « من عمل صالحاً من ذکر و أنثی فهو مؤمن فلنحیینه حیاه طیبه».
تقویت اراده در انجام برنامهها، گام بعدی است.
شخص با اراده کسی است که وقتی درباره ی کاری، به خوبی تأمل کرد و آن را نافع دانست، تصمیم به انجام آن میگیرد و با فعالیت و ثبات قدم، آن را به اجرا در میآورد و در مقابل، فرد سست اراده ، با کمترین مشکلی، از انجام دادن کار، دلسرد شده، دست از تلاش بر میدارد.شخص با اراده، کسی است که دارای هدفی معقول است و تا موقعی که به آن نرسیده، از تعقیب آن باز نمیایستد و مشکلات و موانع روانی یا مادی، به اراده و عزم او لطمه نمیزند و از پیشرفتش، جلوگیری نمیکند.
در اینجا راهکارهایی جهت تقویت اراده بیان می شود:
1. تعیین هدف یا اهداف
2. شناخت تواناییها و استعدادها
3. برنامهریزی
4. اصل تلقین یا خودگوییهای مثبت
5 . تدریجی بودن تقویت اراده
تعیین هدف یا اهداف:
اولین گام در تقویت اراده، داشتن یک انتخاب درست است. انتخاب غلط در زندگى، موجب از بین رفتن آرامش مى شود. برخى کارشناسان مسائل اجتماعى معتقدند که بسیارى از مشکلاتى که در زندگى افراد پیش مى آید، به دلیل نوع غلط انتخاب ها در زندگى آنان است و دغدغه هاى فکرى و نداشتن آرامش در زندگى به دلیل نوع گزینش مسائل فردى و اجتماعى آنها است. اگر انتخاب ها در زندگى شفاف و منطقى باشد و ریشه در واقعیت هاى روانى، فکرى و جسمانى فرد داشته باشد، بسیار راحت مى توان زندگى کرد.
آنان تأکید مى کنند: بسیارى از مشکلاتى که براى خود و اطرافیان ایجاد مى کنیم، مشکلات خود ساخته است و براى از بین بردن این گونه مشکلات باید تلاش کنیم که گزینش هاى شخصى ِمان در ارتباط با دیگران صحیح باشد؛ این مسأله بسیارى از مشکلات را کاهش مى دهد و در نتیجه افکار مثبت، تقویت مى شود.
بسیارى از مشکلات انسان ها در زندگى به خاطر جهل است، اگر افراد بتوانند رفتارهاى خودآگاهانه را در خویش تقویت کنند، راحت تر مى توانند زندگى کنند. یکى از دلایلى که موجب مى شود انسان در زندگى احساس رضایت نداشته باشد، توقعات غیرمنطقى است. گاهى افراد به مسائلى فکر مى کنند که ساز و کار ِرسیدن به آن، در آنها وجود ندارد و همین توقعات بیجا، ممکن است مشکلات فراوانى براى آنان به وجود آورد. براى خوب زیستن باید بتوانیم فشارهاى روانى و روحى خود را خوب مدیریت کنیم. زندگى پر از مسائل و مشکلات اقتصادى، فرهنگى، اجتماعى و … است و مهم این است که افراد با ساز و کارهاى مناسب این مسائل را مدیریت کنند.
با ایجاد راهکارهاى مناسب به طور حتم مى توان با تفکرى خلاق در زندگى موفق بود و خوب زندگى کرد؛ باید در نظر داشته باشیم زندگى به معناى مبارزه اى دائمى و تلاش مستمر براى حل مسائل است، آن هم در جهان بحران زده و پر مسأله ی امروزی. تا وقتى زنده هستیم مسأله وجود خواهد داشت، پس یاد بگیریم که:
· مسائل را خودمان حل کنیم.
· مشکلات و بحران ها و ناکامى ها را فرصتى براى یادگیرى و توسعه ی فردى تلقى کنیم.
· بیاموزیم که چگونه در بحران غرق نشویم و انرژى و توانایى خود را از دست ندهیم.
· مهارتِ یادگیرى را بیاموزیم. در جهان پرتحول دیجیتالى، مهارت ها و دانش ها به سرعت منسوخ مى شوند.
· به جز یادگیرى علم، راه و رسم مهارت آموزى سریع و اثربخش را نیز بیاموزیم.
· انطباق و سازگارى خلاق با شرایط تازه و تحول یافته را داشته باشیم.
· در شناسایى مستمر قابلیت هاى درونى، شکوفاسازى آن و تبدیل آن ها به مهارت لازم براى کار و زندگى تلاش کنیم.
از نظر علمى ثابت شده است که اعتقاد به مبدأ هستى و معنویات باعث آرامش در افراد مى شود و بسیارى از کارشناسان بر عنصر معنویت و دین براى خوب زندگى کردن توجه دارند.
لذا پس از شناخت انگیزه، داشتن یک انتخاب ایده آل و داشتن آرامش در طول مسیر کمک شایانی به پیشبرد فرد در رسیدن به هدف دارد. انسان باید ابتدا هدف و یا اهداف خود را در زندگی و یا کاری که میخواهد انجام دهد، به طور دقیق و مشخص، ترسیم کند. طبیعی است که این هدف، باید شفاف، معقول، قابل دست یابی، بدون افراط و تفریط ، مطابق توان و استعداد خود و واقعبینانه باشد نه بلندپروازانه و خارج از تواناییهای شخص؛ در غیر این صورت، وقتی با مشکلات و موانع سختی روبهرو شود، ناامید و دلسرد شده، از ادامه ی کار، منصرف میشود و خود را ناتوان و بیاراده میبینید
· شناخت تواناییها و استعدادها:
همه ی ما در وجود خود، از استعدادهایی برخورداریم . کافی است این نیروها را بشناسیم و برای رسیدن به هدف، آنها را به کار گیریم.
· برنامهریزی:
باید برای تمام کارها و فعالیتهای شبانهروزی، برنامهای مدون و منظّم داشته باشید. بدین منظور از جدول برنامه ریزی استفاده کنید که در ستون افقی آن، ساعات شبانهروز و در ستون عمودی، ایام هفته را یادداشت و تمام کارهای روزانه (خواب، استراحت، ورزش، مطالعه) را در آن درج کنید و هر فعالیتی را در زمان خاص خود ، در جدول بنویسید و هیچ زمانی را بدون کار ، خالی نگذارید. هر روز صبح با نگاهی به آن برنامه، به اجرای دقیق آن بپردازید و شبها، قبل از خواب، آن را محاسبه و ارزیابی کنید. شایسته است همچون یک محاسبهگر جدی و قاطع ، فعالیتهای روزانه و میزان موفقیت خود در انجام دادن آن ها را بررسی کنید و در صورت موفقیت، خود را تشویق و در صورت تخلّف و سهلانگاری در اجرا، خود را تنبیه کنید.
· اصل تلقین یا خودگوییهای مثبت:
گفتن، باور داشتن است. وقتی میگوییم من آدم شکست خوردهای هستم، بیاستعدادم و عوض شدنی نیستم، در واقع، حکم محکومیت خود را صادر میکنیم. روانشناسی شناخت، به ما چنین میگوید: دستور دادن، فرایندِ شدن است و ما را، دستورات میسازند. ما همواره با خودمان حرف میزنیم و هفتاد درصد (۷۰%) وقتمان با گفتوگو سپری میشود، حتی زمان خواب؛ ما همان میشویم که با خود حرف میزنیم. سعی کنید دستورات خوبی به خودتان بدهید. شما با خودتان چه میگویید؟ فرهنگِ ذهن و زبان شما، مثبت است و نیروزا، یا منفی است و نیروبر؟
آجرهای بنای هستیمان را، طرز تفکرمان میسازد و اگر بخواهیم در دنیایمان اتفاق زیبایی بیفتد ، گام اول ، تغییر در نگاه و بینش ماست. با تغییر نگاه، ایدهآلها و اهداف زندگیمان به درستی شکل میگیرند و آن گاه گام دوم، یعنی تلاش مستمر و انتخابهای عالی و فرداساز، در دنیای ما رخ خواهد داد؛ «إن الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم».
نگرشها و اندیشههای ما، مهمترین عامل تغییر به شمار میآیند. نود درصد (۹۰%) تغییرات خوب و بد زندگیمان، به نوع نگرش ما به رخدادهای زندگی بستگی دارد و ده درصد (۱۰%) آن به وقایع بیرونی وابسته است.
ادیسون میگوید: «مشکل افرادی که شکست خوردهاند و دست از تلاش برداشتند، این بود که نمیدانستند که در یک قدمی پیروزیاند.» و میگفت: «راز توفیقم این بود که هرگاه برای باز کردن دری تلاش میکردم و باز نمیشد ، بارها و بارها تلاش میکردم و با خود میگفتم: حتماً این کلید ، درب را در صدمین بار، باز خواهد کرد.»
· تدریجی بودن تقویت اراده:
برای به دست آوردن ارادهای قوی و محکم، باید به تدریجی بودن آن و نیاز آن به تمرین، توجه داشت. گمان نکنید میتوانید به طور دفعی و بدون تلاشی درخور، به آن دست یابید. بنابراین، به راهکارهای عملی زیر توجه کرده، به آنها پایبند باشید:
· هر روز صبح حداقل بیست دقیقه، به طور مرتب و در ساعتی معین ورزش کنید.
· صبحگاهان، هر زمان که بیدار شدید، بیدرنگ برخیزید و از رختخواب بیرون روید، حتی اگر خوابآلودگی مزاحمتان است، از اتاق بیرون روید و قدری نرمش کنید تا خوابآلودگی از بین برود.
· در صورت امکان، چند دقیقه قبل از اذان صبح از خواب بیدار شده، نماز شب بخوانید و اگر در آن وقت بیدار نشدید، قضای آن را به جا آورید.
· مقید باشید هر روز تعداد آیات معینی از قرآن را تلاوت کنید (حداقل ۳۰ تا ۵۰ آیه) و در صورت تمایل، در هفتههای بعد، بر میزان آن بیافزایید.
· ترک گناه و مخالفت با هواهای نفسانی، نقش بسیار مؤثری در تقویت اراده و نهادینه کردن آن در درون انسان دارد.
· هرگز در کارها، ناامید نشوید و با حالتی تهاجمی، برای پیگیری و به انجام رساندن کارهای ناقص و ناموفق، تلاش کنید.
· کارهایی را که به عهده میگیرید، ناتمام رها نکنید و آن ها را به نحو احسن و تا رسیدن به نتیجه مطلوب، ادامه دهید و از پراکنده کاری و آشفتگی در کارها که موجب به هم ریختگی نظام فکری میشود، بپرهیزید و به فعالیتهای خود، تمرکز و انسجام ببخشید.
· همواره بر خداوند، توکل کرده و در همه ی امور، از او استمداد جویید.
. مجله پیوند، ش ۲۵۷، ص ۳۴.
. نویسنده : هدى هاشمى
5809 :تعداد دفعات بازید
|